جمعه سیاه Black Friday از کجا می آید؟

حراج بزرگی که به آن جمعه سیاه می‌گویند بخش جدانشدنی بسیاری از جشن‌های شکرگزاری است.
اما این سنت ریشه‌هایی تاریک‌تر از آن چه تصور می‌کنید دارد.

اولین‌بار با چه هدفی از اصطلاح جمعه سیاه استفاده شد؟

اولین‌باری که از اصطلاح ” جمعه سیاه” استفاده شد، مربوط به خرید‌های تعطیلات بعد از جشن شکرگزاری نمی‌باشد.
استفاده از اصطلاح بلک فرایدی به بحران مالی به ویژه سقوط بازار طلای ایالات متحده در ۲۴ سپتامبر ۱۸۶۹ بر‌می‌گردد.
هر ۲ سرمایه‌گذار بد‌نام و ظالم وال‌استریت Wall Street به نام‌های جی گولد Jay Gould  و جیم فیسک Jim Fisk، تلاش کردند تا آن‌جایی که می‌توانند از طلای ملی خریداری کنند.
این ۲ نفر تصمیم داشتند تا طلای خریداری شده را به قیمت فضایی برسانند و با سود بسیار بفروشند.
بالاخره در آن جمعه‌ی ماه سپتامبر توطئه‌ی آن ها برملا شد و باعث سقوط بازار سهام شد.
نتیجه‌ی این کاهش ارزش در بازار سهام، ورشکستگی همه از بارون‌های وال استریت گرفته تا کشاورزان شد.

چرا جمعه سیاه؟

شایع‌ترین داستان مکرر در پشت‌پرده خریدِ مربوط به جشن شکرگزاری، جمعه سیاه را به فروشگاه‌ها مربوط می‌کند.
همان‌طور که گفته شده، بعد از یک سال ضرر اقتصادی، فروشگاه‌ها انتظار داشتند از خرید روز بعد از جشن شکرگزاری درآمد زیادی به دست آورند، چرا که خریداران پول زیادی را بابت کالا‌های تخفیف‌دار خرج می‌کنند.
درستش این است که شرکت‌ها هنگام حساب و کتاب، ضرر و زیان را با رنگ قرمز و سود خود را با رنگ مشکی ثبت کنند.
اما سنت اصلی جمعه سیاه و داستان پشت آن رسما ،اما به غلط، نادیده گرفته شده است.

تاریخچه عینی جمعه سیاه: از سقوط مالی تا شیدایی خرید

در سال‌های اخیر افسانه‌ی دیگری بروز کرده است که شکل زشتی به این سنت داده است.
در این افسانه ادعا می‌شود که در دهه‌ی ۱۸۰۰ صاحبان مزارع جنوبی ،در روز بعد از جشن شکرگزاری، می‌توانستند برده‌های کارگر را با تخفیف خریداری کنند.
اگرچه این سبک از جمعه سیاه به وضوح نشان می‌دهد برخی خواستار تحریم آن هستند ولی در واقع هیچ مبنایی بر این ادعا وجود ندارد.
داستان واقعی جمعه سیاه آن چیزی نیست که فروشندگان فکر می‌کنند.
در دهه‌ی ۱۹۵۰ پلیس شهر فیلادلفیا هرج و مرج به وجود آمده در روز بعد از شکرگزاری را این گونه بیان می‌کند:

هر ساله انبوهی از خریداران و گردشگران حومه‌ی شهر برای بازی بزرگ فوتبال بین نیروی دریایی و ارتش در روز شنبه به شهر سرازیر می‌شوند!

نه تنها افراد پلیس فیلادلفیا نمی‌توانند در آن روز مرخصی بگیرند، بلکه باید در شیفت‌های طولانی برای رسیدگی به شلوغی و ترافیک اضافی کار کنند.
سارقان فروشگاه‌ها نیز از این هیاهو سوء استفاده کرده و به دردسر‌های مجریان قانون می‌افزایند.

تصمیم برای تغییر نام جمعه‌ی سیاه

در سال ۱۹۶۱جمعه سیاه (بلک فرایدی) در فیلادلفیا به قدری رواج پیدا کرده بود که تاجران و حامیان آن تلاش کردند اسم جمعه سیاه را به “جمعه بزرگ” تغییر دهند.
هدف آن‌ها  پاک کردن مفهوم منفی آن بود، اما موفق نشدند.
با این حال این اصطلاح تا مدت‌ها بعد در بقیه‌ی نقاط کشور گسترش نیافت و تا سال ۱۹۸۵ نیز رایج نشد.
در اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ فروشندگان راهی برای تغییر جمعه‌ی سیاه و تبدیل آن به مفهومی مثبت ،برای خود و مشتریان‌شان، پیدا کردند.
نتیجه مفهوم ” قرمز تا سیاه” بود که قبلا برای تعطیلات استفاده می‌شد.
با این تصور که فروشگاه‌های امریکا روز بعد از جشن شکرگزاری سرانجام سود کردند.

جمعه سیاه تبدیل به حراجی ۴ روزه شد

جمعه سیاه با همین نام باقی ماند.
ریشه‌های تاریک این اصطلاح به سرعت و تا حد زیادی در فیلادلفیا به فراموشی سپرده شد.
از آن زمان به بعد حراج ۱ روزه به یک رویداد ۴ روزه تبدیل شد.
“تعطیلات حراجی” دیگری از جمله شنبه/یکشنبه‌ی مشاغل کوچک Small Business Saturday/Sunday و دوشنبه‌ی آنلاین ^* Cyber Monday ایجاد شد.

^*  دوشنبه‌ی بعد از تعطیلات روز شکرگزاری در ایالات متحده که توسط فروشگاه‌های اینترنتی online retailers به عنوان روزی برای خرید استثنایی تبلیغ می‌شود.

در این جمعه فروشگاه‌ها بسیار زودتر باز می‌شدند.
امروزه خریداران اختصاصی بلافاصله بعد از غذای شکرگزاری به فروشگاه‌ها می‌روند.
حراج “جمعه سیاه زیما‌استایل” را از دست ندهید.